O śmigle. Śmigło francuskiej firmy Pierre Levasseur (PL). Do Polski trafiło na zamówienie firmy Plage – Laśkiewicz, najprawdopodobniej w 1933 r. Współpraca w owym okresie obu firm jest bezsporna i znajduje potwierdzenie w dokumentach dotyczących między innymi zamówienia na śmigła do Lublina R XX (przełom roku 1933/34). Śmigło najprawdopodobniej nie było używane. Z całą pewnością stanowi fragment historii niezrealizowanych projektów polskiego lotnictwa.

Budowa śmigła. Śmigło złożone z 9 lameli drewna jesionowego. Śmigło okute (okucia aluminiowe), w całości pokryte warstwą wierzchnią laku Tonkilaque.

Samolot i Silnik. Śmigło miało napędzać zapewne 9-cio cylindrowy gwiazdowy silnik WRIGHT WHIRLWIND J58 o mocy 220 KM produkowany seryjnie w polskich zakładach Skoda na Okęciu. Pojemność silnika to ca 12,9 litra. Waga ca 227 (236) Kg, stopień sprężania 5,4. Zużycie paliwa około 50 l/h.

Co do samolotu pojawia się problem. Nie ma wątpliwości, że śmigło zostało zamówione przez firmę Plage Laśkiewicz. Oznaczenie Lublin R XXI z datą 10 lutego 1933 na śmigle znakomicie wpasowuje się pomiędzy kolejne udokumentowane projekty firmy, mianowicie:
LUBLIN R XIX (1931) – prototyp z usterzeniem Rudlickiego.
LUBLIN R XX – dla którego warunki wstępne prac nad wodnopłatowcami pochodzą z 19.04.1932.
LUBLIN R XXII – dla którego to samolotu wstępne informacje pochodzą ze stycznia 1934.

Na temat Lublina RXXI internet oraz pozostałe źródła podają jedynie informacje, za A. Morgałą, iż
„…Zaprojektowany w 1934r. samolot towarzyszący Lublin R-XXI był rozwinięciem produkowanego seryjnie samolotu Lublin R-XIII. Od pierwowzoru różnił się zastosowaniem silnika PZL G-1620B Mors II o mocy 316 kW (430 KM). Podobnie jak Lublin R-XXIII, miał koła osłonięte owiewkami, a silnik pierścieniem Townenda. Do zbudowania prototypu nie doszło i projekt pozostał jedynie na papierze…”

Zasadnicza niezgodność pozostaje co do typu i mocy silnika – śmigło dostosowane do mocy dwukrotnie większej musiało mieć inne parametry. Jest i druga niezgodność, dokumenty podają, iż konkurs na samolot obserwacyjny władze IBTL rozpisały dopiero w 1934. Możliwe jest też, iż oznaczenie R XXI zostało użyte dwukrotnie do różnych projektów. Niestety, pomimo poszukiwań szanse na ustalenie czegoś więcej są dziś znikome.

Literatura:

1. Przemysł Lotniczy w Lublinie 1919 – 1939, Mariusz Wojciech Majewski, Wydawnictwo ZP 2009.
2. http://en.wikipedia.org/wiki/File:Wright_J-5_Whirlwind.jpg