Szomański, Polska

Największym zakładem wytwarzającym śmigła drewniane w Polsce była Fabryka Śmigieł i Wyrobów Drzewnych Włodzimierza Szomańskiego. Fabryka śmigieł, wyrobów drzewnych i metalowych powstała w 1925 r. (wg. „Album Dziesięciolecia Lotnictwa Polskiego” Wydawnictwo „Lotnik” 1930). Zlokalizowana była w Warszawie przy ul. Kamedułów 71. Powierzchnia nieruchomości wynosiła 5873 m2. Powierzchnia użyteczna budynków „pod dachem” wynosiła 1200 m2.

Pierwotnie firma wytwarzała śmigła na licencji  francuskiej. Odzwierciedlała to również nazwa firmy pojawiająca się na papierze firmowym: „Fabryka Śmigieł, Wyrobów Drzewnych i Metalowych INTEGRALE-CHAUVIÈRE W. Szomański i A. Matwiejew” Zakłady posiadały licencję na wytwarzanie śmigieł i miały status generalnego przedstawicielstwa francuskiej firmy S. A. – Anciens Établissements Chauvière. Początkowo właścicielami fabryki byli Włodzimierz Szomański i Aleksander Matwiejew. Szomański (1884 – 1946) był rotmistrzem kawalerii, który swoją karierę wojskową zakończył w lotnictwie. Aleksander Matwiejew był rosyjskim imigrantem, rzutkim inżynierem, który odbył wiele podróży po całej Europie. Jego obecność w firmie była bardzo krótka, bowiem wystąpił z niej 24 lipca 1925 r. W roli wspólnika zastąpił go Roman Szomański (1887 – 1951), brat Włodzimierza. Fabryka początkowo wytwarzała śmigła będące kopiami śmigieł zagranicznych, używanych na importowanych płatowcach. Później, wraz z rozwojem krajowego przemysłu lotniczego powstała potrzeba projektowania nowych śmigieł do powstających samolotów. Projektowaniem śmigieł zajął się pracownik naukowy Politechniki Warszawskiej, Jerzy Bukowski (1902 – 1982). Jego pierwszym projektem było śmigło dla samolotu PZL P.7 z silnikiem Bristol Jupiter. W 1930 r. wyposażenie fabryki stanowiło 18 obrabiarek, włączając nowoczesną kopiarkę produkcji amerykańskiej. Do 1930 r. fabryka wyprodukowała ponad 3000 szt. śmigieł, ponadto ponad 100 szt. młynków do hamowania silników oraz duże pięciołopatowe śmigło dla instytutu aerodynamicznego w Warszawie. Możliwości produkcyjne zakładu pozwalały na roczną produkcję 1200 – 1500 śmigieł, jednak nie zostały nigdy wykorzystane w całości. W 1929 r. fabryka z powodu małej ilości zamówień przeżywała kryzys. Zredukowano liczbę pracowników do 32 osób, liczbę dni roboczych ograniczono do 3 w tygodniu. Do 1 września 1939 roku większość śmigieł drewnianych stosowanych na polskich samolotach wojskowych i cywilnych nosiła logo IKAR fabryki Szomańskiego. Łącznie wyprodukowano ponad 10 000 śmigieł.

W dniu 6 września 1939 r. fabryka została ewakuowana (bez maszyn) w kierunku Lublina. Część transportu dostała się w ręce sowieckie. W okresie okupacji fabryka wytwarzała wyroby drzewne (drzwi, okna) a później również śmigła wchodząc w skład zakładów pomocniczych firmy Heine. W okresie powstania warszawskiego fabryka została ewakuowana do miejscowości Rauscha w Niemczech (obecnie Ruszów w zachodniej Polsce) a w styczniu 1945 roku do Niemes (obecnie Mimon, Czechy). Po zakończeniu wojny pracownicy Szomańskiego powrócili do kraju.